Τι είναι ο Τζανταρμάς;

Τζανταρμάς και ζανταρμάς είναι ο χωροφύλακας, εδικά ο τούρκος χωροφύλακας, ή στρατοχωροφύλακας. Το μόνο λεξικό που έχει τη λέξη, ο Πάπυρος, την ετυμολογεί από το γαλλικό gendarme (χωροφύλακας), που δεν είναι απόλυτα ακριβές: πράγματι αυτή είναι  απώτερη αρχή της, εμείς όμως την πήραμε από το τουρκικό candarma, jandarma, που βέβαια είναι δάνειο από τα γαλλικά.

Οι τζανταρμάδες έχουν έντονη παρουσία σε λογοτεχνικά έργα και αφηγήσεις για τη ζωή στη Μικρασία έως το 1922, π.χ. «για τους νεαρούς που ντύνονταν με γυναικεία ρούχα και κρύβονταν στο γυναικαριό της εκκλησίας για να μην τους πιάσουν οι τζανταρμάδες» (Διαδίκτυο), ή «έμαθα να περνώ μπροστά απ’ τους τζανταρμάδες και να κάνω μαζί τους χωρατά» (Ματωμένα χώματα).

Στο γνωστό τραγούδι της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου Ο μπάρμπας μου ο Παναγής, που έχει μελοποιηθεί τουλάχιστον τρεις φορές, ο ήρωας είναι λαθρέμπορος και «είχε σκοτώσει τζαντιρμά όταν περνούσε κατσιρμά [λαθραία] μπροστά απ’ το καρακόλι». Όμως η λέξη χρησιμοποιείται και σήμερα, είτε σε ανταποκρίσεις από την Τουρκία, είτε για υποτιμητική αναφορά σε δικούς μας αστυνομικούς.