Τι σημαίνει η λέξη Ξαντιμεύω;

Ξαντιμεύω σημαίνει ανταποδίδω· ξαντίμεμα είναι η ανταπόδοση. Πρόκειται για μετεξέλιξη του ανταμείβω, που έγινε στα μεσαιωνικά χρόνια ανταμεύω > αντιμεύω και το ξε- προστέθηκε ως επιτακτικό. Σπάνια λέξη, αλλά έχει χρησιμοποιηθεί στο γνωστό δημοτικό τραγούδι Του Μαυριανού και της αδελφής του, όπου ο ρήγας στέλνει πλούσια δώρα στην κόρη και της μηνάει: «Ο ρήγας που σ΄αγάπησε ξαντίμεμα δε θέλει, μόν' τα 'στειλε για να σε ιδεί, δυο λόγια να σου κρίνει».

Ο Καζαντζάκης χρησιμοποίησε τη λέξη και στις ομηρικές του μεταφράσεις (π.χ. «γιατί το πλούσιο εγώ ξαντίμεμα της κόρης απ' τη Χρύσα δεν έστρεξα»), αλλά και στις Τερτσίνες του («Σαράντα χρόνια σκλάβος στη δουλειά σου / μα μένει ακόμα φλόγα στην καρδιά μου / και θες δε θες το λόγο μου αφουκράσου: / Ξαντίμεμα ζητώ τη λευτεριά μου»). Ο Σικελιανός, στο ποίημα προς τον Μακρυγιάννη, τελειώνει ως εξής: «Κι άξιο ξαντίμεμα του μόχτου μας ας είναι που απ' τις εφτά πληγές σου Στρατηγέ μας [...] πλατιά τη δίψα μας [...] να ξαλαφρώσουμε μπορούμε!»

Στο Άξιον εστί ο Ελύτης έχει το ημιστίχιο «Μα 'χουν όλα τα αίματα ξαντιμεθεί», δηλαδή έχουν ξεπληρωθεί, έχει παρθεί εκδίκηση· βέβαια, το ξαντιμεθεί είναι αποκλίνων τύπος (κανονικά: ξαντιμευτεί), αλλά ποιος μπορεί να βάλει τα «επέστρεφε» της ποίησης σε καλούπια;