Τι είναι Option;

Συμβόλαιo δικαιώματος προαίρεσης. Είναι ένα παράγωγο μέσο (derivative) που συνίσταται στο δικαίωμα - αλλά όχι στην υποχρέωση - του αντισυμβαλλόμενου να αγοράσει (call option) ή να πωλήσει (put option) ένα συγκεκριμένο υποκείμενο μέσο (underlying instrument) σε μια προκαθορισμένη τιμή και σε προσδιορισμένη ημερομηνία στο μέλλον ή πριν από αυτή. Τα υποκείμενα μέσα μπορεί να είναι νομίσματα, επιτόκια, χρηματιστηριακοί δείκτες, μετοχές, χρεόγραφα και τίτλοι της χρηματαγοράς. Η χρήση τους αποσκοπεί στην αντιστάθμιση του κινδύνου ή/και σε κερδοσκοπία. Σε αντίθεση με τα futures ο αγοραστής έχει την ευχέρεια (option) αλλά όχι την υποχρέωση να τιμήσει το συμβόλαιό του στο μέλλον ή όχι. O πωλητής, όμως, έχει πάντα την υποχρέωση να εκτελέσει τη σύμβαση αν του ζητηθεί. υσικά, αυτή η δυνατότητα επιλογής του αγοραστή έχει το κόστος της, δηλαδή την τιμή του δικαιώματος. Ας υποθέσουμε ότι ο αγοραστής αναμένει μια αύξηση της τιμής μιας συγκεκριμένης μετοχής στο μέλλον. Δεν θέλει, όμως, να επενδύσει ένα μεγάλο ποσό σε μετοχές. Αποφασίζει να αγοράσει ένα δικαίωμα αγοράς στη σημερινή τιμή των 14,67 ευρώ. Το δικαίωμα αυτό κοστίζει 0,59 ευρώ ανά μετοχή. Στην περίπτωση που η τιμή της μετοχής αυξηθεί π.χ. στα 15,99 ευρώ ο αγοραστής θα εξασκήσει το δικαίωμά του, δηλαδή θα αγοράσει τη μετοχή στα 14,67 ευρώ την οποία αμέσως μετά θα πωλήσει στο χρηματιστήριο παραγώγων προς 15,99 ευρώ. α κερδίσει 15,99 - 14,67 - 0,59 = 0,73 ευρώ. Αν η τιμή της μετοχής πέσει κάτω από τα 14,67 ευρώ π.χ. στα 13,21 ευρώ τότε ο αγοραστής δεν θα ασκήσει το δικαίωμά του και θα επιβαρυνθεί μόνο με την τιμή του δικαιώματος δηλαδή τα 0,59 ευρώ. Διακρίνουμε τα εξής είδη options:

► American option = αμερικανικό συμβόλαιo δικαιώματος προαίρεσης. Είναι το συμβόλαιο που το δικαίωμα μπορεί να ασκηθεί οποτεδήποτε μεταξύ της ημέρας αγοράς και της ημέρας της λήξης. Basket option = συμβόλαιo δικαιώματος προαίρεσης καλαθιού υποκειμένων μέσων. Είναι το συμβόλαιο που πληρώνει με βάση τη συνολική αξία ενός καλαθιού χρηματοοικονομικών στοιχείων (underlying basket).

► Bermuda option = συμβόλαιo δικαιώματος προαίρεσης τύπου Βερμούδες. Είναι το option το οποίο μπορεί να ασκηθεί πριν από τη λήξη του αλλά μόνο σε λίγες καθορισμένες ημερομηνίες. Το όνομα οφείλεται στο γεγονός ότι οι νήσοι Βερμούδες ευρίσκονται στο μέσο της απόστασης Αμερικής και Ευρώπης. Δηλαδή ενώ το αμερικανικό συμβόλαιo δικαιώματος προαίρεσης μπορεί να ασκηθεί οποτεδήποτε μεταξύ της ημέρας αγοράς και της ημέρας της λήξης και το ευρωπαϊκό συμβόλαιo δικαιώματος προαίρεσης μπορεί να ασκηθεί μόνο στη λήξη, το Bermuda option είναι κάτι το ενδιάμεσο ασκούμενο και πριν από τη λήξη αλλά σε σαφώς ελάχιστες καθορισμένες ημέρες πριν από αυτή.

► Call option = δικαίωμα προαίρεσης ενός περιουσιακού στοιχείου στο μέλλον.

► Commodity option = ένα option επί ενός εμπορεύματος. Είναι ένα συμβόλαιo δικαιώματος προαίρεσης που δίνει στον αγοραστή το δικαίωμα (και δεσμεύει τον πωλητή με την υποχρέωση) να ανταλλάξουν ένα ορισμένο ποσό ενός νομίσματος έναντι ενός εμπορεύματος σε μια προκαθορισμένη ισοτιμία, σε μια ορισμένη ημέρα ή κατά τη διάρκεια μιας ορισμένης χρονικής περιόδου. Σε περίπτωση ενός συμβολαίου δικαιώματος προαίρεσης που θέτει φράγματα (περιορισμούς) σχετικά με την ευχέρεια αγοράς ή πώλησης (barrier option), το δικαίωμα του αγοραστή να εξασκήσει το δικαίωμά του εξαρτάται από το γεγονός που το υποκείμενο μέσο θα περάσει ή θα φθάσει ένα ορισμένο επίπεδο φράγματος.

► Currency option = συμβόλαιo δικαιώματος προαίρεσης επί νομίσματος. Είναι το συμβόλαιο που παρέχει στον δικαιούχο την ευχέρεια, αλλά όχι την υποχρέωση, να αγοράσει ή να πωλήσει ένα συγκεκριμένο νόμισμα, σε συγκεκριμένη τιμή κατά τη διάρκεια μιας συγκεκριμένης περιορισμένης χρονικής περιόδου. Χρησιμοποιείται, κύρια, για την αντιστάθμιση του συναλλαγματικού κινδύνου.

► Double option = διπλό συμβόλαιo δικαιώματος προαίρεσης. Παρέχει την ευχέρεια είτε της αγοράς ή της πώλησης ενός μέσου ή νομίσματος σε μια καθορισμένη τιμή. Η άσκηση του δικαιώματος πώλησης προκαλεί την εκπνοή (expiration) του δικαιώματος αγοράς και η άσκηση του δικαιώματος αγοράς προκαλεί την εκπνοή του δικαιώματος πώλησης.

► Dual currency option = συμβόλαιo δικαιώματος προαίρεσης δύο νομισμάτων. Παρέχει την ευχέρεια διακανονισμού σε ένα από τα δύο συμφωνηθέντα νομίσματα ανάλογα με την προτίμηση του αγοραστή του συμβολαίου.

► Embeded option = περιλαμβανόμενη στη σύμβαση επιλογή. Πρόκειται για ένα όρο της σύμβασης που παρέχει το δικαίωμα στον εκδότη του ομολόγου ή τον κάτοχο του ομολόγου να αναλάβει δράση εναντίον του αντισυμβαλλόμενου. λλως, είναι ένας όρος που περιλαμβάνεται σε ένα χρηματοπιστωτικό συμβόλαιο ή προϊόν, όπως ένα δάνειο ή ένα χρεόγραφο, που επιτρέπει στον ένα αντισυμβαλλόμενο να αλλάζει το χρόνο ή το ποσό. Η πλέον συνήθης μορφή ενός embeded option είναι ένα call option (δικαίωμα αγοράς στο μέλλον) που δίνει το δικαίωμα στον εκδότη να ανακαλέσει ή να αποσυρθεί από το χρέος πριν από την ημερομηνία λήξης. ια άλλη περίπτωση είναι η έκδοση ενός ανακλητού ομολόγου “callable bond” η οποία περιέχει όρο που επιτρέπει στον εκδότη να επαναγοράσει το ομόλογο σε μία προκαθορισμένη τιμή και σε ορισμένα χρονικά διαστήματα στο μέλλον ή η έκδοση ενός ανακλητού ομολόγου “putable bond” η οποία περιέχει τον όρο που επιτρέπει στον κάτοχο να απαιτήσει πρόωρη αποπληρωμή σε μία προκαθορισμένη τιμή και σε ορισμένα χρονικά διαστήματα στο μέλλον.

► Equity basket option = συμβόλαιo δικαιώματος προαίρεσης καλαθιού μετοχών ή χρηματιστηριακών δεικτών. Πρόκειται για ένα option επί ενός χαρτοφυλακίου που αποτελείται από περισσότερες από μία μετοχές ή δείκτες της χρηματιστηριακής αγοράς. Τα χαρτοφυλάκια ή τα καλάθια των μετοχών μπορεί να περιέχουν μετοχές από μία ή περισσότερες βιομηχανίες, ή ενδέχεται να είναι σχεδιασμένα ώστε να αντιγράφουν ευρύτατους δείκτες της αγοράς. Στην τελευταία περίπτωση, μπορεί να χρησιμοποιείται μόνο ένα καλάθι παρά ολόκληρος ο δείκτης, διότι ορισμένα συστατικά του δείκτη δεν διαπραγματεύονται ενεργά ή δεν υπόκεινται σε ουσιώδεις επιδράσεις της αγοράς. Η εφαρμογή ενός καλαθιού συνδυάζει αρκετούς δείκτες που συνθέτουν ένα καλάθι από δείκτες.

► European option = ευρωπαϊκό συμβόλαιo δικαιώματος προαίρεσης. Είναι το συμβόλαιο που η άσκηση του δικαιώματος μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο στη λήξη.

► Future-style option = συμβόλαιο δικαιώματος προαίρεσης (option) με χαρακτηριστικά συμβολαίου μελλοντικής εκπλήρωσης (future). Πρόκειται για ένα διαπραγματευόμενο συμβόλαιο όπου το υποκείμενο μέσο (underlying instrument) είναι ένα συμβόλαιο μελλοντικής εκπλήρωσης με υποκείμενο περιουσιακό στοιχείο ένα επιτόκιο της αγοράς χρήματος (interest rate future) ή ένα ομόλογο (bond future). Το μεταβλητό περιθώριο (variation margin) πληρώνεται ή εισπράττεται σε καθημερινή βάση από τον αγοραστή και τον πωλητή του option. Σε αυτή την περίπτωση, εφαρμόζονται οι κανόνες που ισχύουν για τα futures δηλαδή το καθημερινό μεταβλητό περιθώριο αναγνωρίζεται άμεσα στο λογαριασμό κερδών και ζημιών (profit and loss account) . Το ποσό που καταβάλλεται επί πλέον της ονομαστικής αξίας (premium) μπορεί να πληρώνεται σε ορισμένες περιπτώσεις από την αρχή ή πλήρως στη λήξη των συμβολαίων ή με την εξάσκηση του δικαιώματος.

► Gold option = συμβόλαιo δικαιώματος προαίρεσης που παρέχει το δικαίωμα αγοράς ή πώλησης μιας συγκεκριμένης ποσότητας χρυσού, σε μια συγκεκριμένη τιμή και στη λήξη του συμβολαίου.

► Index option = δεικτοποιημένο option. Ένα συμβόλαιο δικαιώματος προαίρεσης που έχει σαν υποκείμενο μέσο ένα χρηματιστηριακό δείκτη. Άλλως, μία συμφωνία που παρέχει σε ένα επενδυτή το δικαίωμα να αγοράσει ή να πωλήσει το καλάθι των μετοχών που αντιπροσωπεύει ένας χρηματιστηριακός δείκτης σε καθορισμένη τιμή και σε συγκεκριμένη ημέρα ή πριν από αυτή. Το index option επιτρέπει στον επενδυτή να διαπραγματεύεται σε μία χρηματιστηριακή αγορά ή με μία ομάδα βιομηχανιών χωρίς να είναι υποχρεωμένος να αγοράσει ατομικά όλες τις μετοχές της αγοράς ή του δείκτη.

► Interest rate floor = κατώτερο όριο επιτοκίου. Είναι η στρατηγική συμβολαίου δικαιώματος προαίρεσης η οποία θέτει ένα κατώτερο όριο στην έκθεση στον κίνδυνο του αγοραστή του υποκειμένου μέσου. Σε αντιστάθμιση του αντιτίμου της αγοράς (premium) ενός interest rate floor, ο πωλητής συμφωνεί να καταβάλει στον αγοραστή τη θετική διαφορά μεταξύ της συμφωνηθείσας τιμής άσκησης του δικαιώματος και του τρέχοντος επιτοκίου σε όλη τη διάρκεια ισχύος της συμφωνίας.

► Naked option = γυμνό συμβόλαιο δικαιώματος προαίρεσης. Είναι το option στο οποίο ο αγοραστής ή ο πωλητής δεν κατέχει κανένα από τα υποκείμενα χρηματοπιστωτικά μέσα. Είναι γνωστό και με τον όρο Uncovered οption.

► Netted option = συμβόλαιο δικαιώματος προαίρεσης καθαρού διακανονισμού. Προϋποθέτει τη σύνα η μεταξύ ενός βασικού μεσολαβητή της αγοράς (primary broker) και ενός διαπραγματευτή (dealer) δύο options: α) το ένα πωλείται από τον primary broker στον dealer προκειμένου να καθορισθεί το καθαρό ποσό που διακανονίζεται σε ημερήσια βάση και η καθαρή ανοικτή θέση β )το άλλο πωλείται από τον dealer στον primary broker. αι τα δύο options πρέπει να φέρουν τα εξής χαρακτηριστικά: 1) να είναι στο ίδιο νόμισμα στο οποίο υφίσταται δικαίωμα πώλησης στο μέλλον (put currency) και δικαίωμα αγοράς στο μέλλον (call currency) 2) να έχουν την ίδια ημερομηνία λήξης 3) να είναι του ίδιου τύπου π.χ ευρωπαϊκού ή αμερικανικού τύπου 4) να έχουν την ίδια τιμή εξάσκησης του δικαιώματος 5) το δικαίωμα να μην εξασκείται με παράδοση κατόπιν προειδοποίησης 6) να έχουν τους ίδιους όρους με εξαίρεση τα νομισματικά ποσά που δεν απαιτείται να είναι τα ίδια σε περίπτωση μερικής απαλλαγής και λήξης. Το netted option στην πράξη ενδέχεται να εμφανίζονται και με παραλλαγές αρκεί αυτές να περιγράφονται ρητά στο συμβόλαιο.

► Οption on futures = είναι ένα συμβόλαιo δικαιώματος προαίρεσης (option) με υποκείμενο μέσο ένα συμβόλαιο μελλοντικής εκπλήρωσης (future).

► Put option = δικαίωμα προαίρεσης ενός περιουσιακού στοιχείου στο μέλλον. Για τα εξωτικά συμβόλαια δικαιώματος προαίρεσης βλέπε τον όρο «Exotic options».