Τι είναι ο Βιρανές;

Βιρανές, βιράνι ή βεράνι είναι το ερείπιο, το ερειπωμένο σπίτι, αλλά και το οικόπεδο που απομένει όταν ένα σπίτι έχει πέσει ή καεί, και κατ’ επέκταση το άχτιστο οικόπεδο. Δάνειο από το τουρκικό viran, virane, περσικής αρχής, η λέξη ακουγόταν παλιότερα σε αρκετές περιοχές του ελλαδικού χώρου.
   Η φράση «έγινε βιράνι» ή «βεράνι» σήμαινε την ολοσχερή καταστροφή, από σεισμό, πυρκαγιά ή πόλεμο, π.χ. «Καήκανε τα Γιάννινα, γινήκανε βιράνι» ή «όλα βιράνι γένηκαν, τσαρσιά και μαχαλάδες» (για τον μεγάλο σεισμό της Χίου το 1881). Και σμυρνέικο τραγούδι για την καταστροφή: «Η Σμύρνη κι αν εκάηκε και γίνηκε βεράνι / μια Σμυρνιοπούλα να ‘ν’ καλά πάλι την ξαναφκιάνει». Αλλά και μεταφορικά: «έχεις το τζιεράκι μου βεράνι καμωμένο» (σε μαντινάδα), μου ρήμαξες τα σωθικά, θα λέγαμε.
   Σε αντίθεση με αυτή την εικόνα ερήμωσης, στην Ύδρα βιράνι είναι ο ελεύθερος όροφος σε ενιαίο χώρο χωρίς μεσαοχωρίσματα, ενώ σε άλλες περιοχές ο ακάλυπτος χώρος («στο βιράνι που ήταν απλωμένα τα κουκούλια», Ισμήνη Καπάνταη, Απειρωτάν και Τούρκων).