Τι είναι ο Ταυραμπάς;

Ο ταυραμπάς είναι υβριστικός χαρακτηρισμός για κληρικό· αρχικά σήμαινε τον παχύσαρκο ιερωμένο, αλλά σήμερα χρησιμοποιείται αδιακρίτως, σαν ευπρεπέστατο συνώνυμο του τραγόπαπα. Η λέξη ακούγεται αρκετά, αλλά τα νεότερα λεξικά δεν την έχουν, ίσως από σεμνοτυφία. Ίσως και από ετυμολογική αμηχανία, διότι δεν είναι σαφής η προέλευση της· κατά τον Φαίδωνα Κουκουλέ, προήλθε από τις λέξεις ταύρος και αββάς, δηλ. «καλόγερος εύσαρκος σαν ταύρος». Κατ’ άλλους, ο αρχικός τύπος είναι ταβλαμπάς, τουρκικής αρχής (tavlabaz), που σημαίνει έναν κάδο φαρδύ σαν τύμπανο και κοντό.

Συχνά χρησιμοποιούσε τη λέξη ο Καζαντζάκης, ή μάλλον έβαζε ήρωες των έργων του να τη χρησιμοποιούν, π.χ. «τον τραγογένη, τον ταυραμπά, μουρμούρισε, κι η γλώσσα του μπερδεύουνταν καταμέθυστη» (Ο Χριστός ξανασταυρώνεται), ή «να του πω του ταυραμπά να ξεκουμπιστεί, να φύγει;» (Καπετάν Μιχάλης), σε σημείο που ορισμένοι σήμερα νομίζουν ότι τη λέξη την έπλασε ο Καζαντζάκης.

Ο τύπος ταβλαμπάς είναι παλαιότερος. Βρίσκεται στο ελληνογαλλικό λεξικό του Βλάχου (1909, απ’ όπου την είχε αποδελτιώσει στο προσωπικό του λεξικάκι ο Καβάφης). Αλλά και στον Ζωγράφο, το μυθιστόρημα του πρωτοπόρου Γρ. Παλαιολόγου (1842), βρίσκουμε να αποκαλείται ταβλαμπάς ένας ιερωμένος. Οπότε, μπορεί αυτός να είναι ο αρχικός τύπος και να παρετυμολογήθηκε στη συνέχεια από τον ταύρο, μια και δεν είχε ετυμολογική διαφάνεια.