Τι είναι ο Φαμέγιος;

Φαμέγιος είναι ο οικότροφος υπηρέτης που μένει στο σπίτι του αφεντικού και δουλεύει στο κοπάδι ή στο χωράφι· συχνά παιδί, οπότε είναι παραγιός ή ψυχοπαίδι. Και φαμέλιος, και φάμελος. Από το λατινικό famulus, ιταλικό famiglio, ενετικό famegio. Η λέξη ακουγόταν κυρίως στην Κρήτη και στα νησιά του Αιγαίου, ενώ στη Μάνη είχε μια ιδιαίτερη σημασία: εκεί, οι φαμέγιοι, ή αχαμνόμεροι, ήταν η τάξη των ανίσχυρων κοινωνικά και οικονομικά, που ουσιαστικά ήταν δουλοπάροικοι της ισχυρής τάξης, των νικλιάνων.

Στην Οδύσσεια ο Καζαντζάκης γράφει: «Βάνει η γερόντισσα βραχνή φωνή, μαζώχτηκαν οι φαμέγιοι κι οι γελαδάροι παραγιοί», ενώ ο λυράρης Σηφογιωργάκης σε συνέντευξη του θυμήθηκε ότι ως έφηβος «εμπήκα φαμέγιος ένα χρόνο, το 1946 για να πάρω μια λύρα». Οι Χαΐνηδες τραγούδησαν: «Ποτέ για το Νικήτα δε λέει κιανείς κακό / γιατί από φαμέγιος γίνηκε αφεντικό».

Υποτίθεται ότι στην Κρήτη ο φαμέγιος ήταν άνθρωπος του σπιτιού και είχε μιαν οικειότητα με τα αφεντικά του, αλλά η παροιμία προσγειώνει: «Κάλλιο φτωχή νοικοκυρά παρά φαμέγια πλούσου».Η λέξη χρησιμοποιείται σήμερα και με μεταφορική σημασία, για παράδειγμα γράφτηκε ότι το κεντρικό κράτος θέλει «φαμέγιο» του, υπηρέτη του δηλαδή, την αυτοδιοίκηση.