Τι είναι το Μακάμι;

Ομολογώ ότι δοκίμασα κάποια έκπληξη όταν συνειδητοποίησα ότι κανένα λεξικό δεν λημματογραφεί το μακάμι, αν και η φύση της λέξης είναι τέτοια που θα περίμενα να τη βρω μάλλον σε νεότερα λεξικά παρά σε παλαιότερα, καθώς άρχισε να πολυακούγεται με την αναβίωση των ρεμπέτικων και με τη ρεμπετολογία, μετά τη Μεταπολίτευση. Δάνειο από το τουρκικό makam, αραβικής αρχής (το αραβικό maqam σημαίνει «θέση»).

Μακάμια είναι οι κλίμακες της αραβοπερσικής μουσικής, αντίστοιχα με τους δρόμους του ρεμπέτικου και συγγενικά με τους βυζαντινούς ήχους. Το κάθε μακάμι υπαγορεύει έναν συγκεκριμένο τρόπο ανάπτυξης της μελωδίας. Η λέξη υπάρχει στα ελληνικά από τον 19ο αιώνα. Γράφει ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης σε άρθρο του (1892) για την εκκλησιαστική μουσική: «Μας λέγουσι πολλοί ότι ημείς έχομεν γεμάτα δήθεν τα ώτα από αμανέδες και από μακάμια τουρκικά και απωλέσαμεν το μουσικό αίσθημα [...] αφού, ως φαίνεται, είναι ανάγκη να έχει τις από κάτι γεμάτα τα ώτα, τι διαφέρει αν τα έχει γεμάτα από καντάδες ή από μακάμια;»

Σήμερα υπάρχουν περισσότερα από ένα μαγαζιά, ρεμπετάδικα ή γενικώς κέντρα διασκέδασης, με το όνομα «Μακάμι». Θα τα ενέκρινε άραγε ο Μάρκος Βαμβακάρης, που είχε παραπονεθεί ότι οι νεότεροι μουσικοί «δεν κρατάνε το μακάμι»;