Τι είναι το Έχος;

Το έχεος είναι το βιος, η κινητή και ακίνητη περιουσία κάποιου. Πρόκειται για ουσιαστικό που σχηματίστηκε από το απαρέμφατο έχειν > τα έχειν > τα έχει, και από εκεί, με συσχέτιση με τα τριτόκλιτα π.χ. έθνη, φτιάχτηκε νέος ενικός, το έχος. Και εχούμενος, ο πλούσιος. Το έχος θεωρείται χαρακτηριστική ηπειρώτικη λέξη (και της Θεσσαλίας), αλλά υπάρχει και στην Κρήτη, όπου μάλιστα χρησιμοποιείται συχνά και ο πληθυντικός, τα έχη, τα πλούτη, π.χ. «Γροικούνε για τα έχη τζη κι ανοίγ' η όρεξη ντως» (στιχούργημα στην εφημερίδα Πάτρις). Άλλωστε, το εχούμενος λέγεται και στην Κύπρο.

Η φράση «για έχος» λέγεται για την περιουσία που σκοπεύουμε να κρατήσουμε, π.χ. «οι τσελιγκάδες κρατούσαν κάποια ζώα για έχος», για να γεννούν και να αυξάνουν το κοπάδι. Ή: «κράτησε λίγο αλεύρι για έχος, έρχονται δύσκολοι καιροί».

Ο Νεόφυτος Δούκας συμβούλευε τους συμπατριώτες του Ζαγοριανούς «όταν αποθαίνει κανένας, να αφήνει εις το σχολείον ένα από τα δέκα από το έχος του». Δεν είναι βέβαιο ότι τον άκουσαν. Ο Γιώργος Κοτζιούλας, στο Επιτίμιο προς τους συμπατριώτες του Ηπειρώτες, όπου τους κατηγορεί ότι μόνο στον πλουτισμό έχουν τον νου τους, τελειώνει με τους τσουχτερούς στίχους: «Για λόγου μου ρωτάς; Κι αν απ' τη νέκρα πέσω / -μιλώ ηπειρώτικα- μες στο έχος σας να χέσω».