Τι είναι το Σουργούνι;

Σουργούνι ή σεργούνι ή σιργούνι είναι αρχικά η εξορία, η εκτόπιση· δάνειο από τα τουρκικά (surgun). «Κάνω κάποιον σουργούνι» σημαίνει τον εξορίζω, και σουργούνης ή σουρούνης είναι ο εξόριστος. Ωστόσο, πιο συχνά σήμερα βρίσκουμε τη μεταφορική της σημασία: ρεζιλεύω κάποιον, τον εξευτελίζω δημόσια.

Την αρχική σημασία τη βρίσκουμε στον Παπαδιαμάντη: «τον έκαμε “σουργούνι” τον Μαλάκιαν, τον εξώρισε δηλαδή απλώς και καθαρώς από τον τόπον» (Τα βενέτικα). Σήμερα έχει υποχωρήσει. Οι δυο σημασίες δεν είναι τόσο άσχετες, αφού όσοι στέλνονταν εξόριστοι διαπομπεύονταν. Σε ένα γνωστό ιστορικό επεισόδιο, ο Κολοκοτρώνης ήθελε «να του φέρουν ένα γάιδαρο, να βάλει πάνω τον Μαυροκορδάτο, να τον πομπέψει κι έπειτα να τον κάνει σεργούνι - να τον εξορίσει» (Δ. Φωτιάδης, Κανάρης).

Η σημασία του ρεζιλέματος είναι αρκετά παλιά, π.χ. τη βρίσκω στον Καμπούρογλου («Μα αυτό είναι ντροπή μας!… Θα γίνουμε σεργούνι στα εφτά βασίλεια!»). Ο Κοτζιούλας θυμάται τη βάβω του να λέει: «Θα βγω στο χωριό να σε κάμω σουργούνι κλέφταρε». Ακούγεται ακόμα πολύ και μάλιστα σε πολλές περιοχές, π.χ. «Έχει γούστο να είναι ο Χ. και να με κάνει σουργούνι αύριο στο ράδιο, σκέφτηκα» (Διαδίκτυο) ή δηλώσεις αρμοδίων της Ε.Ε. που «μας έκαναν διεθνώς σουργούνι» (Αυγή, 2009).